برخی کارشناسان برآورد می‌کنند که جمهوری اسلامی ایران ممکن است ظرف شش ماه یک بمب هسته‌ای ابتدایی تولید کند.
تهران فقط به چند روز نیاز دارد تا اورانیوم کافی با درجه تسلیحاتی را برای ساخت اولین سلاح هسته‌ای غنی‌سازی کند. چالش باقی‌مانده ساخت بمبی عملیاتی است.
سال‌ها بود که جامعه اطلاعاتی آمریکا در ارزیابی سالانه اعلام می‌کرد که تهران به‌دنبال ساخت سلاح نیست؛ اما این ادعا در ژوییه ۲۰۲۴ از ارزیابی جامعه اطلاعاتی حذف شد، و هم‌زمان گزارش‌هایی مبنی بر مشاهده فعالیت‌های تسلیحاتی احتمالی در ایران منتشر شد.
برنامه هسته‌ای تسلیحاتی جمهوری اسلامی، از اواخر دهه ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۳ ادامه داشت، با عنوان طرح آماد شناخته می‌شد. جمهوری اسلامی تحت فشار فزاینده بین‌المللی، طرح آماد را متوقف کرد اما چنان‌که اسناد مخفی گسترده‌ای که موساد در سال ۲۰۱۸ از تهران به دست آورد نشان داد، فعالیت‌های تسلیحاتی آماد، از جمله طراحی یک سلاح هسته‌ای، در تاسیسات نظامی و غیرنظامی ادامه داشته است.
تا سال ۲۰۰۲، جمهوری اسلامی برآورد کرده بود که برنامه تسلیحاتی‌اش حدود ۴۰ درصد تکمیل شده است. بمب هسته‌ای طراحی ایران هفت لایه داشت، که شبیه پیاز هر لایه درون دیگری قرار داشت.
بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در گزارشی بر اساس تحقیق و ارزیابی دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، و اولی هاینونن، از مرکز استیمسون، نگاهی دقیق‌تر به هر لایه داشته و میزان پیشرفت هر مرحله را برآورد کرده است.
لایه ۱: چاشنی نوترونی
داخلی‌ترین لایه چاشنی نوترونی است که یک منبع اورانیوم دوترید (UD3) را شامل می‌شود.
ایران ابتدا باید تراشه‌های فلز اورانیوم را از یک قطعه فلز اورانیوم جامد تولید و این تراشه‌ها را با گاز دوتریوم ترکیب کند تا اورانیوم دوترید ساخته شود.
هنگام انفجار بمب، هسته جامد فلز اورانیوم و منبع اورانیوم دوترید تحت فشار شدید مواد منفجره قوی قرار می‌گیرند و این فرایند باعث ایجاد پالس نوترونی می‌شود که واکنش زنجیره‌ای را آغاز می‌کند.
اوایل سال ۲۰۰۲: ۳۳ درصد تکمیل شده بود
وضعیت فعلی: احتمالا آماده
لایه ۲: هسته فلزی اورانیوم
لایه بعدی هسته فلزی اورانیوم است.
این کره جامد از آلیاژ فلز اورانیوم با درجه تسلیحاتی از دو نیمکره تشکیل شده است که چاشنی نوترونی را در بر می‌گیرد و در مرکزش، حفره‌ای برای قرارگیری چاشنی نوترونی وجود دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در دوره طرح آماد، ایران به‌دلیل تاخیر در ساخت تاسیسات فردو، توانایی تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی را نداشت. اما در حال حاضر، اورانیوم غنی‌شده کافی در اختیار دارد و می‌تواند ظرف پنج ماه، اورانیوم با درجه تسلیحاتی لازم برای ساخت ۱۶ سلاح هسته‌ای را تولید کند.
اوایل سال ۲۰۰۲: ۵۱ درصد تکمیل شده بود
وضعیت فعلی: احتمالا طی چند هفته انجام‌پذیر است
لایه ۳: شکاف هوا
لایه سوم یک شکاف هوا است که هسته را از پوسته بیرونی مواد منفجره قوی جدا می‌کند. هنگام فعال‌سازی، مواد منفجره بیرونی باعث فشرده‌سازی بیشتر هسته می‌شوند تا قدرت انفجاری سلاح افزایش پیدا کند.
لایه ۴: صفحه فلزی پرتاب‌کننده
لایه چهارم که شکاف هوا، هسته، و چاشنی نوترونی را در بر می‌گیرد، یک صفحه فلزی پرتاب‌کننده است که از دو نیمکره فلزی متقارن تشکیل شده است. این لایه نیز به افزایش فشار روی هسته کمک می‌کند.
اسناد هسته‌ای که اسرائیل از تهران به دست آورد شبیه‌سازی‌ها و عکس‌هایی از مدل این دستگاه را شامل می‌شد. در تصاویر، صفحه فلزی پرتاب‌کننده بیرونی دیده می‌شد و به احتمال زیاد یک هسته آزمایشی در درونش قرار داشت.
وضعیت فعلی: آماده
لایه ۵: ماده منفجره اصلی
لایه پنجم ماده منفجره اصلی را شامل می‌شود که به‌صورت پوسته‌های نیمکره‌‌شکل ساخته شده است.
سلاح طراحی ایران نیازمند مواد منفجره با کیفیت بالا است که در قالب نیمکره‌هایی پیرامون صفحه فلزی پرتاب‌کننده، شکاف هوا، هسته و چاشنی نوترونی قرار می‌گیرد.
وضعیت فعلی: آماده
لایه ۶: سیستم انفجار چندنقطه‌ای
لایه ششم سیستم انفجار چندنقطه‌ای یا مولد موج ضربه‌ای نام دارد.
این سیستم انفجار اولیه‌ای ایجاد می‌کند که به‌طور یکنواخت ماده منفجره اصلی در لایه پنجم را منفجر می‌کند. در نتیجه، واکنش شکافت هسته‌ای در هسته فلزی اورانیوم آغاز می‌شود.
اوایل سال ۲۰۰۲: ۴۵ درصد تکمیل شده بود
وضعیت فعلی: احتمالا آماده است
لایه ۷: پوشش فلزی
لایه نهایی کلاهک پوششی فلزی برای محافظت از لایه‌های داخلی است.
ساخت این پوشش چالش فنی خاصی برای ایران ندارد.
وضعیت فعلی: آماده
اگر جمهوری اسلامی قادر به ساخت همه این لایه‌ها باشد، احتمالا در پی یک به‌اصطلاح آزمایش سرد خواهد بود، یعنی آزمایش یک دستگاه انفجاری هسته‌ای که دارای هسته شکافت‌پذیر واقعی نباشد.
پس از آن، تهران احتمالا به دنبال یک آزمایش هسته‌ای واقعی خواهد بود تا توانایی بازدارندگی هسته‌ای‌اش را نشان بدهد.
جمهوری اسلامی ممکن است، مشابه کره شمالی، از یک تونل افقی در دل کوه برای آزمایش هسته‌ای استفاده کند. تا سال ۲۰۰۲، محل آزمایش انتخاب نشده بود اما گزینه‌ها شناسایی شده بود. در حال حاضر، احتمالا می‌تواند ظرف چند ماه محلی برای آزمایش بسازد.
در مرحله بعد، جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد تا به قابلیت اتصال کلاهک هسته‌ای به موشک دست پیدا کند، که چالشی پیچیده و نیازمند چند ماه کار است. اما ساخت کلاهک هسته‌ای به‌تنهایی بازدارندگی هسته‌ای اولیه را فراهم می‌کند.
فعالیت‌های کلیدی که شاید هنوز لازم باشد ایران انجام دهد در ادامه می‌آید.
۱. ساخت هسته فلزی اورانیوم و سایر اجزای سلاح هسته‌ای
تهران ممکن است زمان مورد نیاز برای تولید این اجزا را با انجام رایانه‌ای برخی مرحله‌ها و ساخت بخش‌های کلیدی کاهش داده باشد.
۲. مطالعات نظری
تقریبا در تمام مراحل ساخت بمب هسته‌ای، مطالعات نظری لازم است. تهران پیش‌تر کدهای رایانه‌ای لازم برای شبیه‌سازی انفجار هسته‌ای را تولید کرده است.
پس از توقف طرح آماد، جمهوری اسلامی همچنان به پیشبرد مطالعات نظری تسلیحات هسته‌ای ادامه داده است.
۳. ساخت نمونه اولیه سلاح هسته‌ای
برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده پس از طرح آماد ساخت نمونه‌ای اولیه از سلاح هسته‌ای را نیز شامل می‌شد. مشخص نیست که این نمونه اولیه ساخته شده است یا خیر.
۴. انجام آزمایش سرد
مشخص نیست تهران تاکنون آزمایش سرد یک دستگاه انفجاری هسته‌ای را انجام داده است یا خیر.
هنگام توقف طرح آماد در سال ۲۰۰۳، ایران در تدارک یک آزمایش سرد انفجار هسته‌ای با استفاده از هسته جایگزین در مریوان بود.
۵. ساخت کارخانه مونتاژ سلاح هسته‌ای
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هرگز مشخص نکرد که آیا ایران کارخانه‌ای برای سوار کردن قطعات سلاح‌های هسته‌ای ساخته است یا خیر. تاسیسات کوچک برای مونتاژ اولیه سلاح هسته‌ای کفایت می‌کنند.
در صورت «گریز هسته‌ای» و حرکت سریع به سمت ساخت سلاح، جمهوری اسلامی نیازمند ذخایر اورانیوم غنی‌شده خواهد بود و اگر این ذخایر را به تاسیسات زیرزمینی منتقل کند، ممکن است دور از چشم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند فرایند تسلیحاتی را بدون مانع به پایان برساند.
علاوه بر این، ممکن است جمهوری اسلامی انتقال اورانیوم با درجه تسلیحاتی را در مراحل پایانی فرایند و شاید دو ماه پیش از تکمیل ساخت سلاح انجام دهد؛ در این صورت، فرصت جامعه بین‌المللی برای مداخله بسیار محدود خواهد بود.
اگر جمهوی اسلامی چنین تصمیمی بگیرد، می‌تواند طرح آماد را دوباره فعال کند و ظرف دو سال، سلاح‌های هسته‌ای قابل حمل با موشک تولید کند. اما قابلیت فعلی دستیابی به سلاح هسته‌ای عملیاتی ظرف شش ماه برای ایجاد بازدارندگی هسته‌ای کفایت می‌کند.
